زخم بستر یا زخم فشاری به آسیب‌هایی گفته می‌شود که در اثر وارد آمدن فشار طولانی‌مدت بر پوست و بافت زیرین آن به وجود می‌آید. زخم بستر اغلب روی قسمت‌هایی از پوست ایجاد می‌شود که نواحی استخوانی بدن مانند پاشنه پا، مچ پا، باسن و دنبالچه را می‌پوشانند.
افرادی که بیشتر در معرض خطر زخم بستر هستند، مشکلاتی دارند که باعث می‌شود توانایی آنها برای تغییر وضعیت محدود شود و بیشتر وقت خود را روی تخت یا صندلی بگذرانند. زخم بستر ممکن است در طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شود. بیشتر زخم‌ها با درمان بهبود می‌یابند، اما برخی هرگز به‌طور کامل درمان نمی‌شوند.
در این مقاله به اقدامات کلیدی برای پیشگیری از زخم بستر و کمک به بهبود آنها پرداخته‌ایم به علاوه بهتر است از یک پرستار سالمند یا پرستار بیمار هنگام مراقبت از فرد کمک بگیرید.
علائم زخم بستر
علائم هشداردهنده زخم بستر یا زخم فشاری عبارت‌اند از:
- تغییرات غیرمعمول در رنگ یا بافت پوست
- تورم
- ترشحات چرکی
- ناحیه‌ای از پوست که نسبت به نواحی دیگر در هنگام لمس سردتر یا گرم‌تر احساس می‌شود
زخم بستر بر اساس عمق، شدت و سایر ویژگی‌ها درجه‌بندی می‌شود. درجه آسیب واردشده به پوست از قرمز شدن تا آسیب عمیق به ماهیچه و استخوان‌ها متغیر است.
زخم‌های فشاری در چه نواحی شایع هستند
برای افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند، زخم بستر اغلب در نواحی زیر ایجاد می‌شود:
- دنبالچه یا باسن
- تیغه‌های شانه و ستون فقرات
- پشت بازوها و پاها (جایی که روی صندلی قرار می‌گیرند)
برای افرادی که درختخواب بستری هستند، زخم بستر ممکن است در موارد زیر رخ دهد:
- پشت یا کناره‌های سر
- تیغه‌های شانه
- لگن، کمر یا دنبالچه
- پاشنه پا، مچ پا و پوست پشت زانو
چه زمانی باید برای زخم بستر به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم هشداردهنده زخم بستر را مشاهده کردید، موقعیت خود را تغییر دهید تا فشار روی آن ناحیه کاهش یابد. اگر پس از 24 تا 48 ساعت در وضعیت زخم بهبودی مشاهده نکردید، با پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز علائم عفونت مانند تب، ترشح از زخم، زخمی با بوی بد، یا افزایش قرمزی، گرما یا تورم در اطراف زخم، فوراً به پزشک مراجعه کنید. پیشنهاد می‌شود به مقاله زخم بستر + بهترین درمان زخم های فشاری مراجعه کنید و با انواع درمان های خانگی این بیماری آشنا شوید.
علل ایجاد زخم بستر
زخم بستر در اثر فشار بر روی پوست ایجاد می‌شود زیرا این فشار جریان خون در پوست را محدود می‌کند. کم‌تحرکی باعث بروز آسیب و بروز زخم بستر در پوست می‌شود.
سه عامل اصلی در ایجاد زخم بستر عبارت‌اند از:
فشار:
فشار مداوم بر هر قسمت از بدن باعث کاهش جریان خون در بافت‌ها می‌شود. جریان خون مداوم برای رساندن اکسیژن و سایر مواد مغذی به بافت‌ها ضروری است. پوست و بافت‌های مجاور بدون این مواد مغذی ضروری دچار آسیب شده و ممکن است درنهایت از بین بروند.
در افراد کم‌تحرک، این نوع فشار معمولاً بیشتر به مناطقی از پوست وارد می‌شود که در قسمت زیرین با ماهیچه یا چربی پر نشده و روی استخوان قرار دارند، مانند ستون فقرات، دنبالچه، تیغه‌های شانه، باسن، پاشنه‌ها و آرنج‌ها.
اصطکاک:
اصطکاک زمانی رخ می‌دهد که پوست روی لباس یا ملافه ساییده شود. این مشکل باعث نازک‌تر شدن پوست می‌شود و این نواحی را در مقابل فشار آسیب‌پذیرتر می‌کند.
پارگی پوست
پارگی پوست زمانی اتفاق می‌افتد که دو سطح در جهات مخالف حرکت کنند. به‌عنوان‌مثال، هنگامی‌که سر در قسمت بالاتری نسبت به تنه قرار داشته باشد و بدن به سمت پایین حرکت داده شود، همان‌طور که استخوان دنبالچه به سمت پایین حرکت می‌کند، ممکن است پوست روی استخوان در جای خود باقی بماند و به تعبیری دیگر در جهت مخالف کشیده می‌شود.
عوامل زمینه‌ساز بروز زخم بستر
بیشترین احتمال بروز زخم بستر در مورد افرادی است که دچار مشکلات تحرکی بوده و قادر به تغییر موقعیت خود نیستند.
عوامل خطرساز عبارت‌اند از
- بی‌تحرکی. به دلیل ضعف، آسیب نخاعی و دلایل دیگر
- بی‌اختیاری. با قرار گرفتن طولانی‌مدت پوست در معرض ادرار و مدفوع.
- فقدان ادراک حسی. به دلایل آسیب‌های نخاعی، اختلالات عصبی و سایر بیماری‌های مرتبط. همچنین ناتوانی در احساس درد ممکن است منجر به عدم آگاهی از علائم هشداردهنده زخم بستر و نیاز به تغییر موقعیت شود.
- تغذیه نامناسب و کمبود آب. کمبود مایعات، کالری، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی در رژیم غذایی روزانه
- بیماری‌های مؤثر بر جریان خون مانند دیابت و بیماری‌های عروقی، می‌تواند خطر آسیب بافتی مانند زخم بستر را افزایش دهد.
عوارض زخم بستر
عوارض زخم بستر گاهی ممکن است آن‌قدر جدی شوند که برای زندگی فرد را تهدید کنند عبارت‌اند از:
سلولیت
سلولیت عفونت پوست و بافت‌های نرم متصل به آن است. این مشکل باعث گرمی، قرمزی و تورم ناحیه آسیب دیده می‌شود. افراد مبتلا به آسیب عصبی اغلب تحت تأثیر سلولیت احساس درد نمی‌کنند.
عفونت استخوان و مفاصل
عفونت ناشی از زخم بستر ممکن است به مفاصل و استخوان‌های بیمار نفوذ کند. عفونت مفاصل (آرتریت سپتیک) به غضروف و بافت‌های اطراف آسیب می‌رساند. عفونت استخوان (استئومیلیت) نیز عملکرد مفاصل و اندام‌ها را کاهش می‌دهد.
سرطان
زخم‌های طولانی‌مدت و غیرقابل التیام (زخم مارجولین) ممکن است به‌نوعی کارسینوم سلول سنگفرشی تبدیل شوند.
سپسیس
زخم بستر در مواقع نادری منجر به سپسیس می‌شود.
پیشگیری از زخم بستر
برای جلوگیری از وارد آمدن فشار بر روی پوست می‌توان با تغییر موقعیت مکرر از ایجاد زخم بستر Bedsores (pressure ulcers) جلوگیری کرد. همچنین اقدامات مهمی مانند مراقبت از پوست، حفظ تغذیه مناسب و مصرف مایعات، ترک سیگار، مدیریت تنش و ورزش روزانه نقش چشمگیری در پیشگیری از زخم بستر دارد.
نکاتی مهم برای تغییر موقعیت بدن روی تخت یا ویلچر
توصیه‌های زیر را در رابطه با تغییر موقعیت در تخت یا ویلچر شامل موارد زیر هستند:
- وزن خود را مرتباً تغییر دهید. برای جابجایی بدن هر ساعت یک‌بار از دیگران کمک بخواهید.
- در صورت امکان بدن خود را بلند کنید. اگر قدرت بالاتنه کافی دارید، با فشار دادن به بازوهای صندلی، بدن خود را از روی صندلی بلند کنید.
- از یک ویلچر تخصصی استفاده کنید. برخی از ویلچرها به شما این امکان را می‌دهند که آنها را کج کنید و فشار را بر قسمت‌هایی از بدن کاهش دهید.
- کوسن یا تشکی را انتخاب کنید که فشار واردشده را کاهش دهد. از بالشتک یا تشک مخصوص برای کاهش فشار بر قسمت‌های زیرین بدن استفاده کنید.
- ارتفاع تخت را تنظیم کنید. اگر تخت قابل تنظیم است، هرگز قسمت سر را بیش از 30 درجه بالا نبرید. این کار به جلوگیری از زخم بستر کمک می‌کند.
نکاتی برای مراقبت از پوست
توصیه‌های زیر را برای مراقبت از پوست رعایت کنید:
- پوست را تمیز و خشک نگه‌دارید. پوست را با یک پاک‌کننده ملایم بشویید و خشک‌کنید. این روتین پاک‌سازی را به‌طور منظم انجام دهید تا پوست در معرض رطوبت، ادرار و مدفوع قرار نگیرد.
- از پوست محافظت کنید. برای محافظت از پوست در برابر ادرار و مدفوع از کرم‌های ضد رطوبت استفاده کنید. در صورت نیاز به‌طور مکرر ملافه و لباس خود را عوض کنید. مراقب دکمه‌های لباس و چین‌وچروک روی ملافه باشید زیرا باعث تحریک پوست می‌شود.
- به‌صورت روزانه پوست را بررسی کنید. هرروز برای پوست را برای بررسی علائم هشداردهنده زخم بستر ارزیابی کنید.
شرکت پرستاری آسایش ایرانیان با داشتن سال‌ها تجربه ارزشمند در ارائه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل آمادگی دارد با کادری مجرب و متخصص به‌صورت شبانه‌روزی در خدمت همشهریان گرامی باشد.
کادر مجرب این مرکز در قالب پرستار سالمند، پرستار بیمار و پرستار کودک همواره با در نظر گرفتن آخرین استانداردهای خدمات مراقبتی و پرستاری به ارائه خدمت پرداخته و آسایش و امنیت عزیزان شما را اولویت اصلی خویش قرار داده است.
برای دریافت اطلاعات بیشتر تنها کافی است که با کارشناسان این مرکز تماس حاصل فرموده و مشاوره رایگان دریافت کنید.
در صورت نیاز به خدمات پرستاری (پرستار کودک در منزل، پرستار سالمند در منزل و پرستار بیمار در منزل) با ما تماس بگیرید. کارشناسان شرکت پرستاری آسایش ایرانیان؛ آماده ارائه مشاوره رایگان، به شما هستند.
